انار و تکریم آن در فرهنگ ایرانی

انار در فرهنگ، هنر و سنت ایرانیان از احترام و اهمیت زیادی برخوردار است، این میوه برای ایرانیان اغلب نماد فراوانی، برکت و باروری است.

در پاییز هر سال بسیاری از انارکاران در ایران جشنواره‌هایی را برای شکرگزاری و جشن گرفتن فصل برداشت انار، برگزار می‌کنند. در کنار انگور و انجیر، انار از قدیم‌الایام در سراسر تمدن خاورمیانه نقش مهمی داشته است.

انار میوه بومی ایران و شمال هند است. در اکثر استان‌های ایران این میوه با رنگ‌ها، اندازه‌ها و طعم‌های مختلفی کشت می‌شود. تنوع انار در کشور ما دیدنی است. ایران از دیرباز به تولید انار باکیفیت مشهور بوده و بزرگترین صادرکننده انار در جهان است.

وقتی به ادبیات فارسی می‌رسیم، انار دارای معانی استعاری فراوانی است. برخی می‌گویند انار به دلیل رنگ قرمز تند، شکل گرد و دانه‌هایش می‌تواند تجلی طیفی از معانی استعاری و تشبیهات عاشقانه در شعر فارسی باشد.

ایرانیان باستان بر این باور بوده‌اند که انار به دلیل داشت دانه‌های فراوان، نشانه باروری و زیادی ثروت است. انار هنوز در مراسم شب یلدا یکی از ستون‌های اصلی این مراسم است. در روایات قدیم ایرانی آمده است که وجود انار در خانه نمادی از برکت برای زندگی است. دانه‌های پراکنده انار نشانی از فرزندان متعدد قلمداد شده و اشاره به زایش و باروری طبیعت دارد.

در سنت زرتشتی، به هنگام ازدواج به دختران و پسران انار تعارف می‌شود و برای عروس داماد آرزوی فرزندان زیاد می‌کنند. علاوه بر این، در مراسم مذهبی زرتشتیان چوب‌های انار را می‌سوزانند که این ریشه در باورهای دینی دارد.

در حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح اقوام لر ساکن غرب ایران صنایع دستی شگفت انگیزی ابداع کرده بودند که امروزه به مفرغ‌های لرستان مشهورند و روی برخی از این صنایع دستی نشان درخت انار و میوه ‌آن قابل تشخصی است. همچنین انار در برخی از نقش‌های برجسته تخت جمشید قابل شناسایی است. همچنین در آثار دوره ساسانی انار به عنوان نمادی از باورری همیشگی طبیعیت به تصویر کشیده شده است.

ماجرای ایرانیان و انار به همین جا ختم نمی‌شود و انار از دیرباز یکی از مواد ضروری برای آشپزی ایرانی بوده است تا نوعی تعادل در مزه‌های ترش و شیرین را برای غذا به ارمغان بیاورد.